خودروفنّی

یکی از عیوب بسیار شایع مجموعه‌ی جلوبندی و فرمان، لرزش غربلیک فرمان است. گاهی این عیب در هنگام ترمزگیری به چشم می‌آید. این مشکل ریشه‌های زیادی دارد.

۱. در اولین مرحله باید لاستیک‌ها را بررسی کنیم. این‌بار فشار باد آن‌ها اهمیت چندانی ندارد، بلکه آج لاستیک‌ها و ساییدگی آن‌ها بسیار مهم بوده و می‌تواند باعث این عیب شود. لاستیک‌های جلو بسیار مهم هستند. آج تایرها، کیفیت آن‌ها، و نحوه‌ی قرارگیری‌شان می‌تواند در بسیاری از پارامترها تأثیر بسیار زیادی بگذارد. حتی تفاوت میزان آج لاستیک چپ و راست می‌تواند غربیلک را تا حدودی بلرزاند. پس در کیفیت لاستیک‌های خودروی خود دقت کنید تا از عوارض آن به دور بمانید.

۲. دومین نکته‌ای که باید به آن دقت کنید، بالانس چرخ‌های جلو است. بالانس نبودن چرخ‌ها می‌تواند به‌راحتی فرمان را بلرزاند و حتی درصورت عدم برطرف کردن آن، جلوبندی را نیز با عیوب غیرقابل پیش‌بینی مواجه کند.

۳. میل تعادل همان‌گونه که از اسمش پیداست برای حفظ تعادل خودرو به‌کار می‌رود. این میله با شکل خاصی که دارد و نحوه‌ی اتصالش، در سر پیچ‌ها نیروی پیچش را بین دو چرخ تقسیم کرده و از خم شدن بیش از حد خودرو به یک سمت جلوگیری می‌کند. این میله توسط دو بوش محکم نگه داشته می‌شود. درصورت خرابی این بوش‌ها نیز غربیلک فرمان می‌لرزد یا اصطلاحاً فرمان می‌زند. بوش‌های میل تعادل در بی‌سروصدا کار کردن سیستم تعلیق و جلوبندی نقش به‌سزایی دارند.

۴. اما قسمت دیگری که در جلوبندی نقش مؤثری دارد بلبرینگ چرخ بوده که خرابی آن می‌تواند عیوب زیادی را به‌وجود آورد که از جمله‌ی آن‌ها لرزش فرمان خودرو است. خرابی بلبرینگ چرخ صدای خاصی دارد که با شنیدن آن می‌توان به معیوب بودن این قطعه پی برد. توجه داشته باشید که تنظیم بلبرینگ چرخ بسیار مهم است و در عمر بلبرینگ و کارکرد آن نقش زیادی دارد.

۵. در سیستم تعلیق، نقش اصلی در گرفتن ضربات جاده و کنترل نوسانات را کمک فنر بازی می‌کند. این قطعه که خود می‌تواند عیوب و مشکلات زیادی را شامل شود (که معمولاً تعمیرکارها با تعویض آن اقدام به رفع عیب می‌کنند) اگر خراب شود مشکلات زیادی را به‌وجود می‌آورد. گاهی لرزش فرمان نیز از خرابی کمک یا فنر بوده که استحکام لازم را نداشته و ارتعاشات را به سیستم فرمان و در نهایت غربیلک منتقل می‌کند. گاهی مواقع شل بودن کمک فنر نیز باعث ایجاد صدای اضافی و لرزیدن فرمان نیز می‌شود.

۶. سیبک نیز یکی از عوامل و ریشه‌های این عیب است. وقتی سیبک خراب شده و حرکت مفصلی خود را به‌درستی انجام ندهد می‌تواند این عیب را به‌وجود آورد. سیبک نباید در راستای محور Y حرکتی داشته باشد. به زبان ساده‌تر سیبک نباید حرکت عمودی آنچنانی داشته باشد. لقیِ مجاز سیبک در راستای عمود آنقدر کم است که با دست حس نمی‌شود. پس خرابی و لقی سیبک موجب لرزش فرمان و زدن آن می‌شود.

۷. تنظیم زوایای فرمان نیز در لرزش فرمان بسیار تأثیرگذار است. پس اگر فرمان‌تان می‌لرزد در اولین فرصت یک تنظیم فرمان انجام دهید.

۸. گاهی خرابی اتصالات و شل بودن بیش از اندازه‌ی آن‌ها نیز این مشکل را به‌وجود می‌آورد که با آچارکشی و کنترل مجدد برطرف می‌شود.

۹. اما گاهی لرزش فرمان فقط در هنگام ترمزگیری بوده که این عیب از دیسک‌های ترمز است. وقتی دیسک تاب داشته باشد، در هنگام ترمزگیری این حالت مشاهده می‌شود. برای برطرف کردن این عیب دو راه دارید. ابتدا باید قطر دیسک‌ها سنجیده شود و اگر لازم بود، با تراشکاری و برداشتن لایه‌ای نازک از روی دیسک این عیب برطرف شود. اما اگر قطر دیسک کم باشد باید حتماً عوض شود. یکی دیگر از مشکلاتی که در سیستم فرمان خودرو دیده می‌شود، انحراف خودرو به یک سمت در مسیر مستقیم است. وقتی درحال حرکت در مسیر مستقیم هستید، اگر فرمان را برای چند لحظه رها کنید، خودرو تمایل دارد از مسیر مستقیم خارج شود و اصطلاحاً گفته می‌شود فرمان به سمتی می‌کشد. اتصالات فرمان و تنظیم زوایای چرخ می‌تواند باعث بروز این مشکل شود. پس آن‌ها را نیز کنترل کنید.

۱۰. اما یکی از مهم‌ترین دلایل این عیب، شاسی خودرو است. وقتی شاسی خودرو از یک سمت مورد ضربه و آسیب قرار می‌گیرد، تنظیمات اولیه‌ی کارخانه و ابعاد شاسی به‌سرعت به‌هم می‌ریزد. برگرداندن آن به حالت اولیه بسیار مشکل بوده و گاهی این کار به‌درستی انجام نمی‌شود. خودرویی که در اثر تصادف شاسی آن تغییر حالت داده باشد به‌سرعت در سیستم جلوبندی مشکل پیدا می‌کند. سیستم فرمان و متعلقات آن هم که وابسته به جلوبندی است سریع خراب شده و دچار مشکل می‌شود. کشیدن فرمان به یک سمت، خراب شدن سریع پلوس‌ها، پاره شدن گردگیر آن‌ها و در کل خرابی جلوبندی از عوارض این‌گونه خودروها است. پس قبل از خرید خودروی کارکرده، از سلامت شاسی آن اطمینان حاصل کنید.

۱۱. نقش بازوی سگ‌دست در جلوبندی رو لرزش فرمان بسیار پر رنگ است. این بازو که نقشی اساسی در جلوبندی ایفا می‌کند درصورت خرابی باعث کشیدن فرمان به یک سمت می‌شود. نگران نباشید، قیمت این بازیگر نقش اول برخلاف بسیاری از بازیگران امروز زیاد نیست.

۱۲. فنر در سیستم تعلیق به‌همراه کمک، نقشِ جذب ضربات را به‌عهده دارد. این فنر ضریب جذب انرژی معینی دارد که باید به آن توجه کرد. در بسیاری مواقع وقتی فنر خسته می‌شود سیستم هدایت خودرو را تحت‌تأثیر خود قرار داده و باعث کشیدن فرمان به یک طرف می‌شود. به زبان ساده‌تر، فنری که ضعیف شده نمی‌تواند نیرو را به‌خوبی جذب کند. پس آن را باید تعویض کنید.

۱۳. گاهی اوقات خرابی سیستم ترمز نیز باعث این مشکل می‌شود. نیروی ترمز باید بین چرخ‌ها به یک اندازه تقسیم شود. این تقسیمِ مساوی سبب می‌شود تا در زمان ترمزگیری هر چرخ به یک اندازه تحت‌تأثیر نیروی ترمز قرار بگیرد. حال تصور کنید این نیرو به مساوات تقسیم نشده و یک چرخ کمی‌بیشتر تحت فشار قرار بگیرد. در نتیجه تغییر دور به‌سرعت انجام گرفته و فرمان به یک طرف منحرف می‌شود. در این‌گونه مواقع خودرو و سیستم ترمز آن به یک ترمزساز ماهر نشان داده شود. ممکن است پمپ ترمز یک چرخ گریپاژ کرده باشد و نتواند به درستی ترمز بگیرد. درمان این درد باز شدن پمپ ترمز و شست‌وشوی بوش‌های آن بوده تا کاملاً روان حرکت کند.

۱۴. اما عیب دیگر، سر و صدای غیرعادی سیستم تعلیق خودرو است. به‌گونه‌ای که شما در هر دست‌اندازی که می‌افتید صدای تق‌تق یا هر نوع صدای دیگری از سیستم تعلیق به گوش می‌رسد. گاهی می‌شود که شما خودرو را با دست تکان می‌دهید و صدای اضافی از سیستم تعلیق می‌شنوید. این‌گونه سر و صداهای اضافی نشان‌دهنده‌ی خرابی سیستم تعلیق بوده که به‌راحتی قابل برطرف شدن است.

۱۵. کمک فنر باید نه زیاد سفت و نه زیاد نرم باشد. همچنین پس از جمع شدن باید آرام به حالت اولیه‌ی خود بازگردد. پس قبل از هر چیزی باید نحوه‌ی کار کمک فنر کنترل شود. در این مواقع معمولاً کمک فنر تعویض می‌شود. ساییدگی سیبک و بدون روغن کار کردن آن هم سبب این سر و صدا می‌شود. سیبک نیز معمولاً قابل تعمیر نیست. چون به‌صورت پرسی ساخته می‌شود. پس سیبک نیز به‌راحتی تعویض می‌شود. شل بودن میل تعادل و برخورد آن با سایر قسمت‌ها سر و صدای اضافی تولید می‌کند. گیج زدن خودرو را تقریباً همه‌ی ما با آن دست‌وپنجه نرم کرده‌ایم. این هم یکی از شایع‌ترین عیوب بوده که دلایل و ریشه‌های خود را دارد.
بار دیگر به میل تعادل بازمی‌گردیم. اگر این میله ضعیف شود و نتواند نیرو را به درستی در خود جذب کند، خودرو به‌راحتی گیج می‌زند. سیستم تعلیق، فنر و کمک فنر نیز وقتی ضعیف می‌شوند باعث گیج زدن خودرو می‌شوند.

منبع: هفته‌نامه‌ی دنیای‌خودرو، شماره‌ی ۲۱۱.
نوشته‌ی: مهندس محمدحسن اسداللهی